W niniejszym artykule przedstawię „powrót” do znanej już polskiemu ustawodawcy formy wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Od 15 kwietnia 2016 r. obowiązuje nowelizacja przepisów prawa karnego oraz karno-wykonawczego, która przywraca w głównej mierze rozwiązania sprzed 1 lipca 2015 r. i objęcie tym samym systemem dozoru elektronicznego części osób skazanych na karę więzienia.
Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 lipca 2015 r. dozór elektroniczny stał się rodzajem kary ograniczenia wolności, a nie jak to było we wcześniejszym porządkiem prawnym – sposobem wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze do jednego roku.
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks karny wykonawczy z dnia 11 marca 2016 r. (Dz.U. Z 2016 r. poz. 428), powyższa zmiana okazała się w praktyce wysoce nieefektywna i przyniosła drastyczny spadek orzeczeń o wykonywaniu kary w Systemie Dozoru Elektronicznego. Z tego względu dalsze stosowanie systemu na potrzeby wykonywania kary ograniczenia wolności może doprowadzić do zmarginalizowania tej instytucji w sferze polityki karnej.
Nowelizacja ww. ustaw ponownie obejmuje Systemem Dozoru Elektronicznego część osób skazanych na karę więzienia oraz powraca do większości przepisów sprzed 1 lipca zeszłego roku, przywracając bezpośrednio powyższą możliwość jako formę wykonywania kary pozbawienia wolności, a nie kary ograniczenia wolności.
Z praktycznych przepisów prawnych, które dotyczą Systemu Dozoru Elektronicznego należy wskazać, że do art. 43n kkw, dodano nowe art. 43na i 43nb kkw, zgodnie z którymi:
Obowiązek określony w art. 43n § 2 pkt 1 obejmuje pozostawanie skazanego w miejscu stałego pobytu lub w innym wskazanym miejscu w wyznaczonym czasie. Sąd penitencjarny określa przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, w których skazany ma prawo się oddalić z miejsca stałego pobytu lub innego wskazanego miejsca na okres nieprzekraczający 12 godzin dziennie, w szczególności w celu:
1) świadczenia pracy,
2) wykonywania praktyk religijnych lub korzystania z posług religijnych,
3) sprawowania opieki nad osobą małoletnią, osobą niedołężną lub chorą,
4) kształcenia i samokształcenia oraz wykonywania twórczości własnej,
5) korzystania z urządzeń lub zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych,
6) komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem oraz wybranym przez siebie przedstawicielem, o którym mowa w art. 42,
7) komunikowania się z podmiotami, o których mowa w art. 38 § 1,
8) utrzymywania więzi z rodziną lub innymi bliskimi osobami,
9) korzystania z opieki medycznej lub udziału w terapii,
10) dokonania niezbędnych zakupów (art. 43na kkw).
Ponadto, sąd penitencjarny może nałożyć na skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego obowiązki określone w art. 72 Kodeksu karnego. Obowiązki te mogą zostać nałożone również na wniosek prokuratora lub sądowego kuratora zawodowego (art. 43nb § 1 kkw). Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd penitencjarny może w czasie odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki określone w art. 72 § 1 pkt 3-8 Kodeksu karnego lub zwolnić od wykonania nałożonych na tej podstawie obowiązków, z wyjątkiem obowiązku określonego w art. 72 § 2 Kodeksu karnego, a także zmieniać rodzaj zastosowanych środków technicznych (art. 43nb § 2 kkw).
Innymi istotnymi zmianami jest nowelizacja art. 43o kkw i art. 43p § 1 kkw. Obecnie art. 43o kkw otrzymał brzmienie, w wyjątkowym przypadku, uzasadnionym szczególnymi okolicznościami, sąd penitencjarny może zmienić miejsce wykonywania dozoru stacjonarnego (art. 43o § 1 kkw), w uzasadnionych przypadkach sąd penitencjarny może zmieniać przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, o których mowa w art. 43na (art. 43o § 3 kkw), zaś w uzasadnionych przypadkach, gdy niezbędne jest szybkie dokonanie zmiany, przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia mogą zostać zmienione również w drodze decyzji sądowego kuratora zawodowego, który niezwłocznie informuje o tym sędziego penitencjarnego i wprowadza informacje do systemu komunikacyjno-monitorującego. Sąd penitencjarny może uchylić zmiany wprowadzone przez sądowego kuratora zawodowego albo dokonać w nich własnej zmiany (art. 43o § 4 kkw).
Zmianie także uległ art. 43p § 1 kkw, stosownie do treści którego, w przypadkach szczególnie ważnych dla skazanego, uzasadnionych względami zdrowotnymi, rodzinnymi lub osobistymi, sądowy kurator zawodowy może zezwolić skazanemu na opuszczenie miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego na okres nieprzekraczający jednorazowo 7 dni, w miarę potrzeby w asyście osoby najbliższej lub osoby godnej zaufania, niezwłocznie informując o tym prezesa sądu, upoważnionego sędziego lub sędziego penitencjarnego i wprowadzając tę informację do systemu komunikacyjno-monitorującego.
Po zmianie przepisów sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zgody na odbycie kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego, jeżeli spełnione są następujące obligatoryjne przesłanki:
-
kara pozbawienia wolności nie przekracza jednego roku,
-
jest to wystarczające dla osiągnięcia jej celów,
-
skazany ma miejsce stałego pobytu,
-
osoba lub osoby pełnoletnie z nim mieszkające wyraziły na to zgodę,
-
warunki techniczne nie stoją na przeszkodzie odbywaniu kary w Systemie Dozoru Elektronicznego.
Więcej na temat odbywania kary pozbawienia wolności w dozorze elektronicznym znajdziesz w artykułach:
Kara pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
oraz
Ile się czeka na rozpoznanie wniosku o dozór elektroniczny?
Wniosek do Sądu o udzielenie zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego można pobrać klikając na poniższy link: