Dozór elektroniczny – poradnik prawny

Szanowni Państwo,

informujemy, iż od dnia 3 kwietnia 2017 r. do dnia 28 kwietnia 2017 r. nasza Kancelaria udziela bezpłatnych porad prawnych w sprawach dotyczących odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Porady będą odbywały się w siedzibie naszej Kancelarii w Warszawie przy ul. Okrężnej 11a oraz w Krakowie przy ul. ks. bp. Władysława Bandurskiego 66 lok. 5.

Na spotkaniu szczegółowo omówimy Państwa sprawę oraz doradzimy jakie działania mogą Państwo podjąć, w tym jakie jakie pismo procesowe możecie Państwo złożyć i na jakim etapie.

Porady prawne są w pełni bezpłatne, nie ponoszą Państwo żadnych kosztów. Skorzystanie z porady nie zobowiązuje Państwa do korzystania z usług naszej kancelarii.

W celu umówienia terminu porady prawnej prosimy o wcześniejszy kontakt telefoniczny:

• porada prawna w Warszawie: nr tel. 697 053 659 lub 502 879 552 lub 22 629 00 36 oraz mail: biuro@adwokat-stelmaszczyk.pl

• porada prawna w Krakowie: nr tel. 508 149 706 oraz mail: fil@adwokat-stelmaszczyk.pl

Zapraszamy do obejrzenia nagrania o bezpłatnych poradach prawnych w sprawach o dozór elektroniczny.

W niniejszym artykule przedstawię „powrót” do znanej już polskiemu ustawodawcy formy wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Od 15 kwietnia 2016 r. obowiązuje nowelizacja przepisów prawa karnego oraz karno-wykonawczego, która przywraca w głównej mierze rozwiązania sprzed 1 lipca 2015 r. i objęcie tym samym systemem dozoru elektronicznego części osób skazanych na karę więzienia.

Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 lipca 2015 r. dozór elektroniczny stał się rodzajem kary ograniczenia wolności, a nie jak to było we wcześniejszym porządkiem prawnym – sposobem wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze do jednego roku.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks karny wykonawczy z dnia 11 marca 2016 r. (Dz.U. Z 2016 r. poz. 428), powyższa zmiana okazała się w praktyce wysoce nieefektywna i przyniosła drastyczny spadek orzeczeń o wykonywaniu kary w Systemie Dozoru Elektronicznego. Z tego względu dalsze stosowanie systemu na potrzeby wykonywania kary ograniczenia wolności może doprowadzić do zmarginalizowania tej instytucji w sferze polityki karnej.

Nowelizacja ww. ustaw ponownie obejmuje Systemem Dozoru Elektronicznego część osób skazanych na karę więzienia oraz powraca do większości przepisów sprzed 1 lipca zeszłego roku, przywracając bezpośrednio powyższą możliwość jako formę wykonywania kary pozbawienia wolności, a nie kary ograniczenia wolności.

Z praktycznych przepisów prawnych, które dotyczą Systemu Dozoru Elektronicznego należy wskazać, że do art. 43n kkw, dodano nowe art. 43na i 43nb kkw, zgodnie z którymi:

Obowiązek określony w art. 43n § 2 pkt 1 obejmuje pozostawanie skazanego w miejscu stałego pobytu lub w innym wskazanym miejscu w wyznaczonym czasie. Sąd penitencjarny określa przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, w których skazany ma prawo się oddalić z miejsca stałego pobytu lub innego wskazanego miejsca na okres nieprzekraczający 12 godzin dziennie, w szczególności w celu:

1) świadczenia pracy,

2) wykonywania praktyk religijnych lub korzystania z posług religijnych,

3) sprawowania opieki nad osobą małoletnią, osobą niedołężną lub chorą,

4) kształcenia i samokształcenia oraz wykonywania twórczości własnej,

5) korzystania z urządzeń lub zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych,

6) komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem oraz wybranym przez siebie przedstawicielem, o którym mowa w art. 42,

7) komunikowania się z podmiotami, o których mowa w art. 38 § 1,

8) utrzymywania więzi z rodziną lub innymi bliskimi osobami,

9) korzystania z opieki medycznej lub udziału w terapii,

10) dokonania niezbędnych zakupów (art. 43na kkw).

Ponadto, sąd penitencjarny może nałożyć na skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego obowiązki określone w art. 72 Kodeksu karnego. Obowiązki te mogą zostać nałożone również na wniosek prokuratora lub sądowego kuratora zawodowego (art. 43nb § 1 kkw). Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd penitencjarny może w czasie odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki określone w art. 72 § 1 pkt 3-8 Kodeksu karnego lub zwolnić od wykonania nałożonych na tej podstawie obowiązków, z wyjątkiem obowiązku określonego w art. 72 § 2 Kodeksu karnego, a także zmieniać rodzaj zastosowanych środków technicznych (art. 43nb § 2 kkw).

Innymi istotnymi zmianami jest nowelizacja art. 43o kkw i art. 43p § 1 kkw. Obecnie art. 43o kkw otrzymał brzmienie, w wyjątkowym przypadku, uzasadnionym szczególnymi okolicznościami, sąd penitencjarny może zmienić miejsce wykonywania dozoru stacjonarnego (art. 43o § 1 kkw), w uzasadnionych przypadkach sąd penitencjarny może zmieniać przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, o których mowa w art. 43na (art. 43o § 3 kkw), zaś w uzasadnionych przypadkach, gdy niezbędne jest szybkie dokonanie zmiany, przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia mogą zostać zmienione również w drodze decyzji sądowego kuratora zawodowego, który niezwłocznie informuje o tym sędziego penitencjarnego i wprowadza informacje do systemu komunikacyjno-monitorującego. Sąd penitencjarny może uchylić zmiany wprowadzone przez sądowego kuratora zawodowego albo dokonać w nich własnej zmiany (art. 43o § 4 kkw).

Zmianie także uległ art. 43p § 1 kkw, stosownie do treści którego, w przypadkach szczególnie ważnych dla skazanego, uzasadnionych względami zdrowotnymi, rodzinnymi lub osobistymi, sądowy kurator zawodowy może zezwolić skazanemu na opuszczenie miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego na okres nieprzekraczający jednorazowo 7 dni, w miarę potrzeby w asyście osoby najbliższej lub osoby godnej zaufania, niezwłocznie informując o tym prezesa sądu, upoważnionego sędziego lub sędziego penitencjarnego i wprowadzając tę informację do systemu komunikacyjno-monitorującego.

Po zmianie przepisów sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zgody na odbycie kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego, jeżeli spełnione są następujące obligatoryjne przesłanki:

• kara pozbawienia wolności nie przekracza jednego roku,

• jest to wystarczające dla osiągnięcia jej celów,

• skazany ma miejsce stałego pobytu,

• osoba lub osoby pełnoletnie z nim mieszkające wyraziły na to zgodę,

• warunki techniczne nie stoją na przeszkodzie odbywaniu kary w Systemie Dozoru Elektronicznego.

Autor: Adwokat Mariusz Stelmaszczyk i Aplikant adwokacki Bartłomiej Łukomski

kontakt: kom. + 48 697 053 659 oraz tel. +48 22 629 00 36

Po licznych zmianach w związku z instytucją dozoru elektronicznego i nowelizacją przepisów karnych od 1 lipca 2015 r., ustawodawca postanowił ponownie wprowadzić możliwość dozoru elektronicznego, jednakże już bez wyłączenia w odrębnej ustawie, a jedynie poprzez zmianę przepisów Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego.

W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wprowadzono m.in. zmiany w art. 34 oraz art. 35. Tak więc, w poprzednim stanie prawnym art. 34 § 1a pkt 2 przewidywał obowiązek pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego jako karę ograniczenia wolności. Obecnie powyższy przepis został uchylony, tak samo jak art. 35 § 3 k.k. – mówiący o pracach na cele społeczne w ramach dozoru elektronicznego.

Ponadto należy wskazać, że powrócono do niektórych zmian sprzed nowelizacji w 2015 r. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy wprowadzono nowe brzmienie przepisów, poprzez zmianę art. 43a § 2 pkt 2 kkw, ilekroć w przepisach niniejszego rozdziału mowa jest o skazanym – przepisy te stosuje się również do sprawcy, wobec którego orzeczono środek zabezpieczający połączony z dozorem elektronicznym z wyłączeniem przepisów dotyczących wyłącznie dozoru stacjonarnego.

W art. 43e kkw dodano przepis mówiący o dozorze elektronicznym, tzw. zbliżeniowym i mobilnym, zgodnie z którym w sprawach związanych z udzieleniem zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego właściwy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu skazany przebywa (§ 1), zaś w sprawach związanych z wykonaniem postanowienia o udzieleniu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego i jego uchyleniem właściwy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu kara jest wykonywana, z wyjątkiem uchylenia zezwolenia z powodów, o których mowa w art. 43zaa § 1 pkt 1, kiedy to właściwy jest sąd penitencjarny, który zezwolenia udzielił (§ 2), a w sprawach wykonywania dozoru zbliżeniowego i mobilnego właściwy jest sąd, w którego okręgu skazany ma miejsce stałego pobytu, a jeżeli skazany nie posiada takiego miejsca – sąd, w którego okręgu orzeczono środek karny lub zabezpieczający wykonywany w systemie dozoru elektronicznego (§ 3). Definicja powyższych terminów została zaś zawarta w art. 43c § 1 kkw, gdzie karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór stacjonarny. Środki karne i zabezpieczające w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny

Znaczącej zmianie uległ także art. 43h kkw. Po zmianie, stosownie do § 4, w razie potrzeby, na zarządzenie sędziego penitencjarnego, kurator sądowy ustala, w drodze zebrania informacji, czy skazany zamieszkuje wspólnie z inną osobą lub osobami pełnoletnimi, a jeżeli tak, to uzyskuje dane personalne tych osób, a następnie poucza je o warunkach wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego oraz konsekwencjach, jakie wynikają z jej wykonywania dla osób zamieszkujących ze skazanym. Kurator sądowy ustala warunki rodzinne oraz socjalno-bytowe, w których zamieszkuje skazany, w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonania kary w systemie dozoru elektronicznego. Informacje te kurator sądowy przekazuje niezwłocznie do sądu. Zgodnie z powyższym, obecna możliwość zarządzenia przez sędziego zebrania ww. informacji jest fakultatywna (nieobowiązkowa), zaś w poprzednim stanie prawnym była obligatoryjna.

W dalszej kolejności zrezygnowano z fakultatywnej zgody osoby lub osób wspólnie zamieszkujących ze zskazanym, tzn. uchylono art. 43h § 6 i 7 kkw, stosownie do których w poprzednim stanie prawnym Sąd mógł orzec o wykonywaniu kary w systemie dozoru elektronicznego pomimo braku zgody, o której mowa w § 3, jeżeli wykonanie kary w systemie dozoru elektronicznego w sposób oczywisty nie wiąże się z nadmiernymi trudnościami dla osoby, która tej zgody nie wyraziła, i narusza jej prywatność jedynie w nieznacznym stopniu. Ponadto, na postanowienie, o którym mowa w § 6, osobie, która nie wyraziła zgody, o której mowa w § 3, przysługuje zażalenie. Tak więc zgodnie z powyższym, obecnie wymagana jest zgoda osoby lub osób pełnoletnich, którzy wspólnie zamieszkują ze skazanym.

Zmianie uległ także art. 43h § 8 kkw, zgodnie z którym cofnięcie zgody po wydaniu postanowienia o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest nieskuteczne.

Kolejną istotną nowelizacją przepisów karno-wykonawczych jest art. 43k kkw, który otrzymał następujące brzmienie:

• W przypadku dozoru zbliżeniowego lub mobilnego, po uzyskaniu od podmiotu dozorującego informacji, że możliwe jest niezwłoczne rozpoczęcie wykonywania kary, sąd wydaje postanowienie o rozpoczęciu dozoru elektronicznego, w którym:
• wyznacza termin i określa sposób zgłoszenia przez skazanego gotowości do instalacji środków technicznych,
• określa, jakie środki techniczne mają zostać zainstalowane.

W dalszej kolejności uchylono art. 43k § 3 kkw, który stanowił, że przedziały czasu, o których mowa w § 1 pkt 2, nie mogą rozpoczynać się ani kończyć w godzinach między 23.00a 5.00, chyba że jest to uzasadnione wyjątkowymi, szczególnie uzasadnionymi okolicznościami związanymi z pracą zawodową skazanego.

Ustawodawca zmienił także § 4 powyższego przepisu, poprzez wskazanie, że po ogłoszeniu lub przy doręczeniu postanowienia o rozpoczęciu dozoru elektronicznego albo postanowienia o udzieleniu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego należy doręczyć skazanemu pisemne pouczenie o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach związanych z dozorem elektronicznym, jak również o konsekwencjach naruszenia tych obowiązków. Odpis postanowienia przesyła się niezwłocznie sądowemu kuratorowi zawodowemu i podmiotowi dozorującemu.

W konsekwencji uchylenia art. 43k § 3 kkw, uchylono także § 5, który stanowił w poprzednim stanie prawnym, że na postanowienie o rozpoczęciu dozoru elektronicznego przysługuje zażalenie jedynie w zakresie określenia przedziałów czasu, o których mowa w § 1 pkt 2.

Na sam koniec, należy wskazać, że najważniejszym jest, iż zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego może zostać zastosowany jedynie w przypadku kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej jednego roku.

Zgodnie z art. 43 Ia § 1 kkw, sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

• wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego,
• jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary,
• skazany posiada określone miejsce stałego pobytu,
• osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3,
• odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1.

Autor: Adwokat Mariusz Stelmaszczyk i Aplikant adwokacki Bartłomiej Łukomski

kontakt: kom. + 48 697 053 659 oraz tel. +48 22 629 00 36

W niniejszym artykule, postaram się wyjaśnić niezwykle istotną kwestię dotyczącą nowelizacji, a mianowicie do jakich spraw stosuje się nowe przepisy, a które sprawy będą jeszcze prowadzone według poprzednich przepisów ?

Zgodnie z art. 14 ust 1. ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw: „W stosunku do skazanych, wobec których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności i którzy spełniają warunki określone w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, stosuje się przepisy dotychczasowe.”

Oznacza to, że jeżeli wobec skazanego został wydany prawomocny wyrok skazujący na karę do 1 roku pozbawienia wolności przed 1 lipca 2015 r., to stosuje się do niego dotychczasowe przepisy ustawy o dozorze elektronicznym.

Znaczenie ma tutaj moment uprawomocnienia się wyroku, a nie zarządzenia wykonania kary, czy otrzymania przez skazanego nakazu stawiennictwa w zakładzie karnym.

Zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw: „W stosunku do skazanych, o których mowa w ust. 1, wobec których orzeczono wykonywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, oraz w stosunku do skazanych, którzy w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy odbywają karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym w tym systemie, sąd, na wniosek skazanego, jeżeli cele kary zostaną w ten sposób spełnione, może zamienić pozostałą do odbycia karę pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności.”

Z tego przepisu wynika, że osoby które w dniu 1 lipca 2015 r., są w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, mogą wystąpić do Sądu o zmianę orzeczonej wobec nich kary pozbawienia wolności, którą obecnie odbywają w systemie dozoru elektronicznego, na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego.

Jaki w takim razie jest cel złożenia takiego wniosku skoro z praktycznego punktu widzenia dla skazanego nic się nie zmienia, gdyż dalej ciążą na nim te same obowiązki związane z odbywaniem kary w systemie dozoru elektronicznego, a co więcej kara będzie trwała dwa razy dłużej ?

Wydaje się, że ustawodawcy chodziło głownie o ujednolicenie wykonywanych kar, jednak z analizy przepisów nasuwa się jeszcze jedno rozwiązanie. Mianowicie, po zamianie kary na karę ograniczenia wolności w dozorze elektronicznym, można wnioskować o kolejną zmianę formy jej wykonywania na prace społecznie użyteczne, albo potrącenie części wynagrodzenia.

Te formy odbywania kary ograniczenia wolności są znacznie mniej uciążliwe dla skazanego i pomimo wydłużenia czasu odbywania kary mogą być dla niego dużo bardziej korzystne.

Praktyka pokaże, jak będzie można korzystać ze znowelizowanych przepisów i jakie z tego korzyści będą mogli osiągnąć skazani. Na chwilę obecną widać już kilka możliwości, dopiero gdy Sądy zaczną stosować nowe przepisy i pojawi się pierwsze orzecznictwo na ten temat będzie można dokładnie stwierdzić jakie możliwości stwarza nowelizacja przepisów i które z nich warto będzie stosować.

Wniosek do Sądu o udzielenie zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego można pobrać klikając na poniższy link:

Wniosek o dozór elektroniczny

W niniejszym artykule, przedstawię kolejną zmianę w instytucji dozoru elektronicznego, którą wprowadza nowelizacja kodeksu karnego z dnia 1 lipca 2015 r. Jest to zmiana która wprowadza zupełnie nowe zastosowanie dla instytucji dozoru elektronicznego w Polskim prawie karnym, wykorzystując ją do nadzoru nad wykonywaniem środków karnych i środków zapobiegawczych.

 Czym są środki karne ?

Środki karne stosuje się obok kary głównej by uzupełnić lub wzmocnić jej dolegliwość lub oddziaływanie wychowawcze na sprawce przestępstwa lub wykroczenia.

Po nowelizacji kodeksu karnego z dnia 1 lipca 2015 r., instytucja dozoru elektronicznego znajdzie liczne zastosowanie również wśród środków karnych.

Zgodnie z:

• 41a kodeksu karnego – zakaz zbliżania się do określonych osób może być kontrolowany w systemie dozoru elektronicznego.

• 41b § 3 kodeksu karnego – orzekając zakaz wstępu na imprezę masową za czyn popełniony w związku z masową imprezą sportową, sąd może orzec obowiązek przebywania skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego.

Czym są środki zapobiegawcze ?

Środki zapobiegawcze stosuje się w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego. Mają one na celu uniemożliwienie oskarżonemu ucieczki lub tzw. “mataczenia” w sprawie, a także zapobiegnięcie popełnieniu nowego przestępstwa.

Zgodnie z art. 93a § 1 pkt 1 kodeksu karnego środkiem zabezpieczającym jest elektroniczna kontrola miejsca pobytu. Polega ona na tym, że: „Sprawca, wobec którego orzeczono elektroniczną kontrolę miejsca pobytu, ma obowiązek poddania się nieprzerwanej kontroli miejsca swojego pobytu sprawowanej za pomocą urządzeń technicznych, w tym noszonego nadajnika.”

Jak widać na wskazanych powyżej przykładach od 1 lipca 2015 r., dozór elektroniczny znajdzie dużo szersze zastosowanie niż do tej pory, gdyż będzie nie tylko formą wykonywania kary ograniczenia wolności, ale również znajdzie zastosowanie przy wykonywaniu środków karnych i środków zapobiegawczych.

W niniejszym artykule, przedstawię najważniejszą moim zdaniem zmianę, którą wprowadza nowelizacja kodeksu karnego z dnia 1 lipca 2015 r. Jest to zmiana bardzo ściśle związana z instytucją dozoru elektronicznego, która wprowadza zupełnie nowe dużo szersze zastosowanie dla dozoru elektronicznego w Polskim prawie karnym.

Czym jest kara łączona pozbawienia wolności z ograniczeniem wolności ?

Kara łączona pozbawienia wolności z ograniczeniem wolności jest próbą poważnego zwiększenia znaczenia kary ograniczenia wolności przy jednoczesnym zachowaniu największej zalety kary pozbawienia wolności, tzn. jej silnego oddziaływania odstraszającego, związanego z ogromną uciążliwością dla osoby skazanej.

Zgodnie z art. 37B nowego kodeksu karnego: „W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej”

Na podstawie tego przepisu Sądy uzyskują możliwość orzekania wobec skazanych nowej nieznanej dotychczasowemu systemowi prawa karnego kary, będącej połączeniem krótkiej (maksymalnie do 6 miesięcy) kary pozbawienia wolności z długą (do 2 lat), karą ograniczenia wolności, wykonywaną w formie dozoru elektronicznego lub nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Karę łączoną Sąd będzie mógł orzekać zamiast tradycyjnej długiej kary pozbawienia wolności.

W założeniu krótka kara pozbawienia wolności ma pokazać skazanemu jak wygląda życie w zakładzie karnym, czyli jak surowe konsekwencje grożą mu za popełnienie kolejnych przestępstw. Następnie skazany poddany zostaje długiemu okresowi aktywnej próby w ramach dozoru elektronicznego lub nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne.

Jeżeli skazany nie zmieni podejścia do życia i nie będzie wywiązywał się z nałożonych na niego obowiązków lub popełni kolejne przestępstwo, pozostały okres kary ograniczenia wolności zostanie mu zamieniony na karę pozbawienia wolności, a skazany powróci do zakładu karnego.

W założeniach kara łączona ma doprowadzić do ograniczenia liczby osób skazanych przebywających w zamkniętych zakładach karnych na rzecz dozoru elektronicznego i nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Kara pozbawienia wolności ma być ostatecznością stosowaną wobec najbardziej zatwardziałych kryminalistów, wobec których niewystarczająca będzie kara ograniczenia wolności, lub sprawców najpoważniejszych przestępstw, które uznawane są za zbrodnie.

W poprzednim artykule wyjaśniłem, że niestety, ale po 1 lipca 2015 r., osoby skazane na kary do 2 lat pozbawienia wolności w dalszym ciągu nie będą mogły skorzystać z instytucji dozoru elektronicznego. Ten artykuł natomiast poświęcę na wyjaśnienie kolejnej istotnej kwestii związanej z nowelizacją tzn.

Jak zmieni się instytucja dozoru elektronicznego po nowelizacji z dnia 1 lipca 2015 r.

• Dozór elektroniczny przestanie być jak dotychczas jednym z systemów odbywania kary pozbawienia wolności, polegającym na odbywaniu tej kary poza zakładem karnym.

• Po nowelizacji nie będzie już w ogóle możliwości starania się o dozór elektroniczny przez osoby, które zostały skazane na karę pozbawienia wolności, bez względu na długość i ilość orzeczonych kar.

• Oczywiście osoby skazane przed 1 lipca 2015 r., dalej będą mogły ubiegać się o dozór na dotychczasowych zasadach.

• Po 1 lipca 2015 r. karę w systemie dozoru będą mogły odbywać wyłącznie osoby skazane na karę ograniczenia wolności do 2 lat. Karę ograniczenia wolności można orzec maksymalnie na 2 lata, więc każda kara ograniczenia wolności będzie mogła być odbyta w systemie dozoru elektronicznego.

• Zostanie wprowadzona nowa kara, tzw. kara łączona, polegająca na orzekaniu krótkiej kary pozbawienia wolności połączonej z długą karą ograniczenia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Jej dokładny opis i założenia przyświecające jej twórcom opisze dokładnie w jednym z kolejnych artykułów.

• Dozór elektroniczny będzie również stosowany jako jeden ze środków zapobiegawczych w formie elektronicznej kontroli miejsca pobytu. Ten środek zapobiegawczy jest wzorowany na amerykańskim modelu, który możemy oglądać na hollywoodzkich filmach, tzn. będzie kontrolował dokładne miejsce pobytu osoby i będzie go można stosować np. do realizacji zakazu zbliżania się do określonej osoby lub miejsc. Więcej na ten temat opisze w jednym z kolejnych artykułów.

Poniżej przedstawiam kilka przepisów nowego kodeksu karnego, które są podstawą udzielonych przeze mnie powyżej odpowiedzi.

art. 34:

• 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach.”,

• 1a. Kara ograniczenia wolności polega na:

1) obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne,

2) obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego,

3) obowiązku, o którym mowa w art. 72 § 1 pkt 4–7a,

4) potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.

Art. 93a.

• 1. Środkami zabezpieczającymi są:

1) elektroniczna kontrola miejsca pobytu,

2) terapia,

3) terapia uzależnień,

4) pobyt w zakładzie psychiatrycznym.

• 2. Jeżeli ustawa tak stanowi, tytułem środka zabezpieczającego można orzec nakaz i zakazy określone w art. 39 pkt 2–3.

Art. 43b. § 1. Dozór elektroniczny jest to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych.

• 2. System dozoru elektronicznego jest to ogół metod postępowania i środków technicznych służących do wykonywania dozoru elektronicznego.

• 3. W systemie dozoru elektronicznego można kontrolować:

1)   przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu (dozór stacjonarny),

2)   bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa (dozór mobilny),

3) zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd (dozór zbliżeniowy).

Art. 43c. § 1. Karę ograniczenia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór stacjonarny. Środki karne i zabezpieczające w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny.

Art. 37a. Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1, 2 lub 4.

Art. 37b. W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Wniosek do Sądu o udzielenie zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego można pobrać klikając na poniższy link:

Wniosek o dozór elektroniczny

W nawiązaniu do mojego poprzedniego artykułu dotyczącego nowelizacji kodeksu karnego i instytucji dozoru elektronicznego, oraz z uwagi na pojawiające się liczne plotki i jeszcze liczniejsze pytania na blogu odnośnie możliwości odbywania kary do 2 lat pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego postanowiłem wyjaśnić większość wątpliwości w serii artykułów poświęconych nowelizacji kodeksu karnego i instytucji dozoru elektronicznego.

Zacznę od kwestii, która jest najważniejsza dla osób skazanych i ich rodzin, tzn:

Czy karę do 2 lat pozbawienia wolności będzie można odbywać w systemie dozoru elektronicznego ?

Odpowiedź na to pytanie niestety będzie dla większości zainteresowanych bardzo rozczarowująca, gdyż nowelizacja instytucji dozoru elektronicznego, która wchodzi w życie od 1 lipca 2015 r., nie umożliwia osobom skazanym na kary do 2 lat pozbawienia wolności odbywania tych kar w systemie dozoru elektronicznego.

W świetle nowelizacji instytucji dozoru elektronicznego w ogóle nie zmienia się sytuacja osób obecnie skazanych. Nowelizacja wprowadza natomiast bardzo daleko idące zmiany dla osób, które będą skazywane i karane w przyszłości. W mojej opinią są to zmiany bardzo korzystne zarówno dla osób skazanych jak i dla całego społeczeństwa, jednak na czym one polegają opisze dokładnie w kolejnym artykule.

By rozwiać pojawiające się w tej chwili wątpliwości, a zarazem udzielić odpowiedzi na naturalnie nasuwające się pytanie, tzn:

Skąd te wszystkie plotki o możliwości odbywania kary do 2 lat pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego?

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta i wynika niestety z nieuwagi osób zapoznających się z projektem nowelizacji. Otóż od 1 lipca 2015 r., zgodnie z nowelizacją w systemie dozoru elektronicznego można odbywać karę do 2 lat, ale ograniczenia wolności.

W świetle nowelizacji, dozór elektroniczny z jednego z systemów odbywania kary pozbawienia wolności, którym był dotychczas, zmienił się w jedną z form odbywania kary ograniczenia wolności oraz będzie stosowany jako jeden ze środków zabezpieczających.

Dla osób skazanych przed wejściem w życie nowelizacji nic się nie zmienia, a osoby które popełnią czyny zabronione po 1 lipca 2015 r., będą już karane według nowych zasad.

Poniżej przedstawiam kilka przepisów nowego kodeksu karnego, które są podstawą udzielonych przeze mnie powyżej odpowiedzi.

art. 34:

• 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach.”,

• 1a. Kara ograniczenia wolności polega na:

1) obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne,

2) obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego,

3) obowiązku, o którym mowa w art. 72 § 1 pkt 4–7a,

4) potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.

Art. 93a.

• 1. Środkami zabezpieczającymi są:

1) elektroniczna kontrola miejsca pobytu,

2) terapia,

3) terapia uzależnień,

4) pobyt w zakładzie psychiatrycznym.

• 2. Jeżeli ustawa tak stanowi, tytułem środka zabezpieczającego można orzec nakaz i zakazy określone w art. 39 pkt 2–3.

Art. 93c. Środki zabezpieczające można orzec wobec sprawcy:

1) co do którego umorzono postępowanie o czyn zabroniony popełniony w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1,

2) w razie skazania za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności określonej w art. 31 § 2,

3) w razie skazania za przestępstwo określone w art. 148, art. 156, art. 197, art. 198, art. 199 § 2 lub art. 200 § 1, popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych,

4) w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia za umyślne przestępstwo określone w rozdziale XIX, XXIII, XXV lub XXVI, popełnione w związku z zaburzeniem osobowości o takim charakterze lub nasileniu, że zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia,

5) w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka.

Art. 43a. § 1. Kary, środki karne i środki zabezpieczające, których wykonanie łączy się z zastosowaniem dozoru elektronicznego, wykonuje się według przepisów niniejszego rozdziału.

• 2. Ilekroć w przepisach niniejszego rozdziału mowa jest o:

1) karze – przepisy te stosuje się również do środków karnych i zabezpieczających,

2) skazanym – przepisy te stosuje się również do sprawcy, wobec którego orzeczono środek zabezpieczający połączony z dozorem elektronicznym

– z wyłączeniem przepisów dotyczących zmiany sposobu wykonania kary oraz przepisów dotyczących wyłącznie dozoru stacjonarnego.

Art. 43b. § 1. Dozór elektroniczny jest to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych.

• 2. System dozoru elektronicznego jest to ogół metod postępowania i środków technicznych służących do wykonywania dozoru elektronicznego.

• 3. W systemie dozoru elektronicznego można kontrolować:

1)   przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu (dozór stacjonarny),

2)   bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa (dozór mobilny),

3) zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd (dozór zbliżeniowy).

Art. 43c. § 1. Karę ograniczenia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór stacjonarny. Środki karne i zabezpieczające w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny.

Do napisania poniższego artykułu skłoniły mnie liczne pytania i wątpliwości czytelników bloga, które dotyczą planowanej nowelizacji przepisów dotyczących dozoru elektronicznego.

Obecnie dozór elektroniczny jest uregulowany w Ustawie o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego z dnia 7 września 2007 r. Ustawa ta stanowi odrębny od Kodeksu Karnego akt prawny i obejmuje wszystkie przepisy dotyczące odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Aktualnie  Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad poważną nowelizacją Kodeksu Karnego, która obejmie również zmiany w instytucji dozoru elektronicznego.

Zgodnie z projektem nowelizacji w dozorze elektronicznym zostaną wprowadzone następujące zmiany:            

1. Instytucja dozoru elektronicznego będzie częścią kodeksu karnego. Uchylona zostanie obecnie obowiązująca ustawa o dozorze elektronicznym, a przepisy dotyczące tej instytucji zostaną wprowadzone jako część kodeksu karnego.

2. Dozór elektroniczny będzie stanowić jedną z form odbywania kary ograniczenia wolności obok np. wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Tak więc zamiast wykonywać prace społeczne Sąd może orzec, że skazany na karę ograniczenia wolności będzie ją odbywał poprzez noszenie na nodze opaski w ramach dozoru elektronicznego. Oczywiście dozór elektroniczny dalej będzie można stosować do kary pozbawienia wolności do 1 roku. 

3. Kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania będzie mogła być orzekana jedynie w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku, tj. np. 1 rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata. Obecnie kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania może być orzekana w wymiarze do 2 lat pozbawienia wolności, co po wejściu w życie nowelizacji przestanie być możliwe. Nie będzie już zatem klasycznej kary za rozbój 2 na 5 lat próby.

4. Kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie będzie można orzekać wobec skazanego, który  wcześniej był już skazany na karę pozbawienia wolności. Znikną zatem karty karne z kilkunastoma wyrokami skazującymi na karę pozbawienia wolności – wszystkimi z zawieszeniem jej  wykonania

4. W zamian za zaostrzenie przepisów dotyczących orzekania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, zostanie wprowadzona nowa kara łącząca kary: pozbawienia wolności z ograniczeniem wolności. Wobec sprawców czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności, Sąd będzie mógł orzec karę pozbawienia wolności do 3 miesięcy jeżeli jednocześnie orzeknie karę ograniczenia wolności do 2 lat. Zważywszy na to, że karę ograniczenia wolności będzie można odbywać w systemie dozoru elektronicznego w praktyce bardzo rozszerzy to możliwości stosowania tej instytucji. Dla przykładu: za przestępstwo rozboju z art. 280 k.k. zagrożone karą od 2 do 12 lat pozbawienia wolności Sąd będzie mógł orzec np. karę 2 miesięcy bezwzględnego pozbawienia wolności oraz karę 1 roku i 8 miesięcy ograniczenia wolności, do odbycia w systemie dozoru elektronicznego.

5. Kolejną istotną zmianą będzie możliwość zamiany kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na karę ograniczenia wolności lub grzywny w przypadku wszczęcia postępowania o zarządzenie wykonania kary. Obecnie Sąd może jedynie albo karę zarządzić, albo dać skazanemu kolejną szansę i warunkowo zawieszonej kary nie zarządzać. Po nowelizacji Sędzia dodatkowo będzie mógł zamienić taką karę na karę ograniczenia wolności, którą również będzie można odbyć w dozorze elektronicznym lub grzywnę. Pozwoli to w wielu przypadkach uniknąć odwieszania bezwzględnej kary pozbawienia wolności, jednocześnie mając możliwość nałożenia na skazanego dodatkowych dolegliwości.

Zgodnie z planami Ministerstwa Sprawiedliwości opisana powyżej nowelizacja powinna wejść w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. Obecnie jednak ciężko jest przewidzieć na ile realne są to plany, gdyż zależy to przede wszystkim od tego, jak szybko nowelizacja zostanie uchwalona przez sejm i senat.

 Do napisania tego artykułu skłoniło mnie następujące zapytanie czytelnika bloga:

Witam, mam pytanie czy są szanse na utrzymanie dozoru elektronicznego? Obecnie jestem na dozorze elektronicznym piąty miesiąc, dostałem wyrok jednego roku pozbawienia wolności z art. 286 § 1 KK i 289 § 1 KK. Za parę dni mam sprawę z art. 278 i pytanie czy jest taka możliwość żeby po wyroku utrzymać dozór elektroniczny?

Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt. 3 ustawy o dozorze elektronicznym, Sąd Penitencjarny uchyla zezwolenie na odbycie przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli skazany w czasie wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego został osadzony w zakładzie karnym w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania lub wykonaniem kary pozbawienia wolności w innej sprawie.

Z przytoczonego wyżej przepisu art. 28 ust. 1 pkt. 3 ustawy o dozorze elektronicznym wynika, że Sąd Penitencjarny wydaje postanowienie o uchyleniu zezwolenia na odbycie przez skazanego kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym – w systemie dozoru elektronicznego w każdym przypadku, w którym skazany przed zakończeniem odbywania kary pozbawienia wolności w ramach dozoru elektronicznego zostanie osadzony w Zakładzie Karnym lub Areszcie Śledczym w innej sprawie karnej .

Przy podejmowaniu decyzji o uchyleniu wobec skazanego zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności  w systemie dozoru elektronicznego z powodu osadzenia skazanego w Zakładzie Karnym lub Areszcie Śledczym  w innej sprawie karnej Sąd Penitencjarny został pozbawiony przez ustawodawcę swobody, tzn:

• Sąd Penitencjarny musi wydać postanowienie uchylające zezwolenie na odbycie przez skazanego kary w systemie dozoru elektronicznego

• Sąd Penitencjarny nie bada czy decyzja innego Sądu skutkująca osadzeniem  w Zakładzie Karnym lub Areszcie Śledczym skazanego odbywającego karę w systemie dozoru elektronicznego była słuszna

• Sąd Penitencjarny nie bada, co było przyczyną osadzenia skazanego odbywającego karę w systemie dozoru elektronicznego w Zakładzie Karnym lub Areszcie Śledczym w innej sprawie karnej, w szczególności, czy tą przyczyną było zachowanie skazanego przed czy już po rozpoczęciu odbywania przez niego kary w ramach dozoru elektronicznego

Wynika to z przyczyn czysto praktycznych – gdy skazany odbywający karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, zostaje osadzony w Zakładzie Karnym czy Areszcie Śledczym w innej sprawie karnej, wówczas dalsze odbywanie przez niego kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym – w ramach dozoru elektronicznego staje się niemożliwe.

Najlepiej zilustrować t na następującym przykładzie:

Jan Kowalski został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie za przestępstwo posiadania narkotyków na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na wniosek Jana Kowalskiego Sąd Okręgowy w Warszawie udzielił mu zezwolenia na odbycie tej kary poza zakładem karnym – w systemie dozoru elektronicznego. Jan Kowalski rozpoczął odbywać karę 8 miesięcy pozbawienia wolności w ramach dozoru elektronicznego w dniu 01.05.2014r. W tym czasie – dnia 01.06.2014r. zapadł wobec Jana Kowalskiego kolejny wyrok skazujący na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jaja wykonania za przestępstwo oszustwa popełnione 2 lata wcześniej – a więc na długo przed uzyskaniem zezwolenia Sądu Penitencjarnego na odbycie w ramach dozoru elektronicznego kary pozbawienia wolności za posiadanie narkotyków. Jan Kowalski nie zaskarżył tego wyroku, w konsekwencji czego wyrok uprawomocnił się 7 dni po jego ogłoszeniu, a więc w  dniu 08.06.2014r. Dwa miesiące później Jan Kowalski otrzymał wezwanie do stawienia się w Zakładzie Karnym celem rozpoczęcia odbywania kary 6 miesięcy pozbawienia wolności. Jan Kowalski nie stawił się do Zakładu Karnego we wskazanym terminie. W konsekwencji dwa tygodnie później został zatrzymany i doprowadzony do Zakładu Karnego przez Policję. Tego samego dnia Sąd Penitencjarny wydał postanowienie o uchyleniu wobec Jana Kowalskiego zezwolenia na odbycie kary 8 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej za posiadanie narkotyków w systemie dozoru elektronicznego – na podstawie art. 28 ust. 1 pkt. 3 ustawy o dozorze elektronicznym – wobec osadzenia Jana Kowalskiego w Zakładzie Karnym w innej sprawie karnej. Jednocześnie Sąd Penitencjarny zaliczył Janowi Kowalskiemu na poczet tej kary okres jej wykonywania w trybie dozoru elektronicznego, czyli okres od dnia jej rozpoczęcia do dnia uchylenia dozoru.

W opisanym przypadku Sąd Penitencjarny uchylił Janowi Kowalskiemu zezwolenie na odbycie kary 8 miesięcy pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego tylko dlatego, że Jan Kowalski został osadzony w zakładzie karnym do innej sprawy ( w tym przypadku na podstawie wyroku skazującego go na kare 6 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo oszustwa) przed zakończeniem okresu dozoru elektronicznego. Gdyby Jan Kowalski został osadzony w Zakładzie Karnym za przestępstwo oszustwa już po zakończeniu odbywania przez niego kary 8 miesięcy pozbawienia wolności w trybie dozoru elektronicznego, wówczas odbyłby w całości tą karę poza zakładem karnym. Gdyby zatem Jan Kowalski zaskarżył wydany wobec niego wyrok skazujący za przestępstwo oszustwa w drodze apelacji, wówczas wyrok ten uprawomocniłby się 4-5 miesięcy później, a w tym czasie Jan Kowalski odbyłby w całości kare pozbawienia wolności za przestępstwo posiadania narkotyków w systemie dozoru elektronicznego.